Quai bị là một bệnh nhiễm trùng cấp tính do siêu vi trùng họ Paramyxoviridae gây ra, khá phổ biến ở trẻ em và tuổi vị thành niên, hiếm gặp ở người lớn. Bệnh quai bị lây trực tiếp bằng đường hô hấp, biểu hiện lâm sàng phổ biến nhất là đau sưng tuyến nước bọt mang tai (không hóa mủ), đôi khi kèm theo viêm màng não, viêm tụy, viêm tuyến sinh dục và viêm một số cơ quan khác. Thuốc đặc hiệu điều trị quai bị hiện tại vẫn chưa có, đa số bệnh nhân chỉ mắc quai bị một lần trong đời do cơ thể tạo khả năng miễn dịch bền vững và kéo dài. Cuộc Sống Việt mời bạn đọc cùng tìm hiểu về Quai bị – Nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa qua bài viết sau đây:
1. Nguyên nhân của bệnh quai bị
Bệnh quai bị còn được gọi là bệnh viêm tuyến mang tai dịch tễ gây ra bởi virus quai bị (Mumps Virus), thuộc họ Paramyxoviridae.
Bệnh lây từ người bệnh sang người lành theo đường hô hấp và đường ăn uống thông qua dịch tiết mũi họng chứa virus hoặc nước bọt khi người bệnh nói chuyện, hắt hơi, ho, khạc nhổ…
Khi nhiễm bệnh, virus nhân lên nhanh chóng trong hạch bạch tuyết và khoang tỵ hầu, đặc biệt từ sau 12 - 15 ngày nhiễm bệnh, virus trong huyết thanh tăng cao, sau đó lan dần ra các cơ quan khác. Khoảng thời gian bệnh có khả năng lây nhiễm là từ 6 ngày trước cơn sưng tuyến mang tai toàn phát đến sau 2 tuần khi bệnh quai bị toàn phát.
Bệnh lây từ người bệnh sang người lành theo đường hô hấp và đường ăn uống thông qua dịch tiết mũi họng chứa virus hoặc nước bọt khi người bệnh nói chuyện, hắt hơi, ho, khạc nhổ…
Khi nhiễm bệnh, virus nhân lên nhanh chóng trong hạch bạch tuyết và khoang tỵ hầu, đặc biệt từ sau 12 - 15 ngày nhiễm bệnh, virus trong huyết thanh tăng cao, sau đó lan dần ra các cơ quan khác. Khoảng thời gian bệnh có khả năng lây nhiễm là từ 6 ngày trước cơn sưng tuyến mang tai toàn phát đến sau 2 tuần khi bệnh quai bị toàn phát.
2. Triệu chứng của bệnh quai bị
- Sốt nhẹ, không kèm lạnh run.
- Biếng ăn.
- Suy nhược, đau đầu.
- Đau họng, đau góc hàm.
- Đau cơ, đau mỏi toàn thân.
- Buồn nôn và nôn.
- Mệt mỏi, khó chịu.
- Đau xương hàm góc dưới.
- Có khả năng sưng bìu và đau tinh hoàn.
- Trong khi sốt khoảng 1 đến 3 ngày, tuyến mang tai bắt đầu đau nhức, có thể sưng to ở một hoặc hai bên làm khuôn mặt bệnh nhân bị biến dạng, khó nhai, khó nuốt, khó nói.
- Biếng ăn.
- Suy nhược, đau đầu.
- Đau họng, đau góc hàm.
- Đau cơ, đau mỏi toàn thân.
- Buồn nôn và nôn.
- Mệt mỏi, khó chịu.
- Đau xương hàm góc dưới.
- Có khả năng sưng bìu và đau tinh hoàn.
- Trong khi sốt khoảng 1 đến 3 ngày, tuyến mang tai bắt đầu đau nhức, có thể sưng to ở một hoặc hai bên làm khuôn mặt bệnh nhân bị biến dạng, khó nhai, khó nuốt, khó nói.
3. Biến chứng của bệnh quai bị
Bệnh quai bị tuy lành tính nhưng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách có thể để lại những biến chứng nguy hiểm như:
- Viêm tinh hoàn: tinh hoàn sưng to, mào tinh dày, đau bìu, sơ thể mệt mỏi, sốt cao. Trường hợp viêm tinh hoàn do quai bị dẫn đến teo tinh hoàn chiếm khoảng 30% làm ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng, tăng nguy cơ vô sinh;
- Viêm buồng trứng: hố chậu xuất hiện từng cơn đau hoặc đau bụng âm ỉ, khí hư ra nhiều bất thường và có mùi hôi kèm theo sự biến đổi về màu sắc, có thể co giật. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách viêm buồng trứng rất dễ tiến triển thành viêm buồng trứng mãn tính, dính buồng trứng, u nang buồng trứng, u nang ống dẫn trứng, tắc vòi trứng, buồng trứng bị mưng mủ,...
- Viêm não, viêm màng não.
- Điếc vĩnh viễn.
- Viêm cơ tim.
- Viêm tụy cấp tính.
- Viêm đường hô hấp.
- Viêm tuyến giáp.
- Nhồi máu phổi.
Các biến chứng trên tuy khả năng xảy ra khá thấp nhưng lại rất nguy hiểm. Không những ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn đe dọa đến tính mạng bệnh nhân.
- Viêm tinh hoàn: tinh hoàn sưng to, mào tinh dày, đau bìu, sơ thể mệt mỏi, sốt cao. Trường hợp viêm tinh hoàn do quai bị dẫn đến teo tinh hoàn chiếm khoảng 30% làm ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng, tăng nguy cơ vô sinh;
- Viêm buồng trứng: hố chậu xuất hiện từng cơn đau hoặc đau bụng âm ỉ, khí hư ra nhiều bất thường và có mùi hôi kèm theo sự biến đổi về màu sắc, có thể co giật. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách viêm buồng trứng rất dễ tiến triển thành viêm buồng trứng mãn tính, dính buồng trứng, u nang buồng trứng, u nang ống dẫn trứng, tắc vòi trứng, buồng trứng bị mưng mủ,...
- Viêm não, viêm màng não.
- Điếc vĩnh viễn.
- Viêm cơ tim.
- Viêm tụy cấp tính.
- Viêm đường hô hấp.
- Viêm tuyến giáp.
- Nhồi máu phổi.
Các biến chứng trên tuy khả năng xảy ra khá thấp nhưng lại rất nguy hiểm. Không những ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản mà còn đe dọa đến tính mạng bệnh nhân.
4. Điều trị bệnh quai bị
Bệnh quai bị hiện nay vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu vẫn là hỗ trợ chăm sóc người bệnh kết hợp phòng ngừa các biến chứng của bệnh:
- Nếu cảm thấy đau nhức ở vùng mang tai thì nên đi khám bác sĩ để chẩn đoán bệnh chính xác, vì viêm tuyến nước bọt mang tai không hoàn toàn do virus quai bị mà có thể do các loại virus khác gây ra.
- Uống nhiều nước.
- Nếu cảm thấy đau nhức ở vùng mang tai thì nên đi khám bác sĩ để chẩn đoán bệnh chính xác, vì viêm tuyến nước bọt mang tai không hoàn toàn do virus quai bị mà có thể do các loại virus khác gây ra.
- Uống nhiều nước.
- Hạn chế các loại thực phẩm khô, cứng, nhiều gia vị, chua, cay, nóng. Ưu tiên thức ăn mềm, dễ nhai, dễ nuốt như cháo, súp.
- Có thể chườm mát để tuyến mang tai bớt sưng, đau.
- Có thể dùng thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau.
- Chỉ dùng thuốc kháng sinh khi nghi ngờ bội nhiễm.
- Nếu bệnh nhân nam bị viêm tinh hoàn hoặc bệnh nhân nữ bị viêm buồng trứng, nên đến bệnh viện sớm để được theo dõi chặt chẽ và điều trị theo phương pháp chuyên môn, tránh để lại những hậu quả đáng tiếc.
5. Phòng ngừa bệnh quai bị
- Giữ cho không gian sống luôn sạch sẽ, thông thoáng, vệ sinh thường xuyên đồ dùng sinh hoạt trong gia đình, các đồ chơi, vật dụng của trẻ.
- Thường xuyên giữ vệ sinh cá nhân, súc miệng bằng nước muối hoặc các loại nước kháng khuẩn khác.
- Tránh tiếp xúc với người bị bệnh quai bị.
- Đeo khẩu trang khi đến những nơi đông người.
- Thường xuyên giữ vệ sinh cá nhân, súc miệng bằng nước muối hoặc các loại nước kháng khuẩn khác.
- Tránh tiếp xúc với người bị bệnh quai bị.
- Đeo khẩu trang khi đến những nơi đông người.
- Biện pháp phòng bệnh quai bị hiệu quả nhất hiện nay là tiêm vắc xin sởi quai bị rubella hoặc vắc-xin quai bị.
Cuộc Sống Việt chân thành cảm ơn bạn đọc đã xem bài viết. Hy vọng bài viết cung cấp cho bạn đọc thông tin cần thiết về bệnh Quai bị – Nguyên nhân, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa, giúp bạn đọc trang bị thêm nhiều điều hữu ích cho cuộc sống lành mạnh và hạnh phúc hơn.
Thanh Ngân